Nhà đầu cơ có thể thay đổi, cổ phiếu có thể thay đổi, túi tiền cũng có thể thay đổi, nhưng Phố Wall không bao giờ thay đổi, bởi vì bản chất con người không bao giờ thay đổi.
Thị trường luôn có một hướng đi duy nhất. Không phải là xu hướng tăng hay giảm, mà là hướng đi đúng đắn.
“Năm 1907, ông dự đoán chính xác sự sụp đổ của thị trường chứng khoán, kiếm được 3 triệu USD chỉ trong một ngày. Để cứu thị trường, nhà tài phiệt J.P. Morgan đã cử người đến cầu xin ông ngừng bán khống, và ông đã vinh dự đồng ý. Năm 1921, trong thời kỳ suy thoái kinh tế và thị trường chứng khoán ảm đạm, ông tiến hành mua vào, đặt cược vào sự phục hồi của thị trường. Năm 1929, trước cuộc đại suy thoái, ông một lần nữa dự đoán chính xác sự sụp đổ của thị trường, kiếm được 100 triệu USD, đạt đỉnh cao sự nghiệp của mình.”
Ông chính là "Vua đầu cơ" Jesse Livermore, một nhân vật huyền thoại trong lịch sử Phố Wall.
Hôm nay, chúng ta sẽ tái hiện cuộc đời của Jesse Livermore – không chỉ những điều bạn đã biết, mà cả những điều bạn chưa từng được biết.
Cuộc đời của Jesse Livermore
Khởi nghiệp với mức lương 5 đô la một tuần
Jesse Livermore sinh năm 1877 tại Mỹ, trong một gia đình nông dân. Là con út trong một gia đình có ba anh em, Jesse không được cha yêu quý nhưng lại nhận được sự yêu thương và ủng hộ đặc biệt từ mẹ. Mẹ của ông luôn cố gắng dạy cho Jesse những điều tốt đẹp nhất trong cuộc sống.
Jesse tiếp thu rất nhanh, đến mức 3 tuổi rưỡi đã học đọc viết và 5 tuổi đã đọc báo thành thạo, đặc biệt bị cuốn hút bởi các mục tài chính. Tuy nhiên, cha ông, một người theo chủ nghĩa thực dụng, đã buộc Jesse phải bỏ học ở tuổi 14 để làm nông kiếm sống.
Với lòng quyết tâm mạnh mẽ, Jesse rời khỏi quê nhà.
Ông ném đi tờ giấy địa chỉ mẹ ông đưa. Khi đi ngang qua văn phòng của công ty chứng khoán Paine Webber ở Boston, Jesse đã ngay lập tức yêu cầu người lái xe dừng lại. Ngay từ khoảnh khắc nhìn thấy công ty, Jesse đã bị cuốn hút.
Với sự trưởng thành vượt qua tuổi tác, Jesse nhanh chóng giành được một công việc với mức lương 5 đô la một tuần tại Paine Webber, chịu trách nhiệm ghi số liệu giao dịch trên bảng. Đây là khởi đầu cho hành trình huyền thoại của Jesse Livermore.
Sau khi Jesse làm việc được một thời gian, cuốn sổ của ông chứa đầy những con số dày đặc, nhưng cậu sớm phát hiện ra rằng những con số giao dịch này dường như tuân theo một khuôn mẫu. Vì vậy, khi mới 15 tuổi, Jesse bắt đầu giao dịch mức lương 5 đô la một tuần của mình trên thị trường. Sau vài tuần, thu nhập của ông đã vượt quá số tiền ông kiếm được ở Paine Webber.
Đây là "số tiền đầu tiên" mà ông kiếm được nhờ nghiên cứu xu hướng. Năm 16 tuổi, Jesse rời Paine Webber để đến giao dịch tại các thị trường lớn hơn ở Boston. Với tài năng và sự tự tin, Jesse liên tục giành được chiến thắng ngoạn mục. Tuy nhiên, việc thắng quá nhiều khiến ông trở nên nổi bật, và thị trường nhanh chóng để ý đến chàng thanh niên ngông cuồng. Hậu quả là Jesse liên tục bị đuổi khỏi các sàn giao dịch, thậm chí sau khi ông cải trang bằng cách dán thêm râu, vẫn bị phát hiện và cấm giao dịch vĩnh viễn. Thời điểm đó, Jesse đã kiếm được một khoản tiền nhỏ trị giá 10.000 đô la.
Năm 1899, Jesse quyết định rằng đã đến lúc thử thách bản thân ở thị trường lớn hơn. Ông chuyển đến New York để giao dịch. Cùng năm, Jesse gặp người vợ đầu tiên của mình, Nettie Jordan. Chỉ vài tuần sau khi gặp nhau, họ kết hôn. Nhưng cuộc hôn nhân này chỉ kéo dài vài tháng trước khi kết thúc trong bất đồng.
Do dữ liệu thị trường bị chậm khoảng 30-40 phút, Jesse đã mất toàn bộ tài sản của mình khi giao dịch. Trong tuyệt vọng, ông yêu cầu Nettie mang đi cầm cố các món trang sức mà Jesse đã tặng cô. Điều này đã khiến Nettie vô cùng tức giận và làm rạn nứt mối quan hệ của họ.
5.000 đô la Mỹ – Bước đầu triển vọng
Bị thua lỗ thảm hại nhưng vẫn tràn đầy tự tin, Jesse đã quay trở lại điểm xuất phát ban đầu của mình. Anh tiếp tục lang thang tại thị trường giao dịch ở St. Louis. Vì bị cấm giao dịch trực tiếp, anh chỉ có thể nhờ người khác thay mình thực hiện các giao dịch. Cuối cùng, anh kiếm được 5.000 đô la Mỹ. Chính số tiền này sau đó đã làm cho cái tên "Jesse Livermore" vang danh khắp Phố Wall.
Năm 1901, Jesse quay trở lại Phố Wall, đúng vào thời kỳ thị trường đang trong giai đoạn tăng trưởng mạnh mẽ. Khi ấy, chàng trai 24 tuổi nhanh chóng kiếm được 50.000 đô la Mỹ, nhưng lại mất sạch trong một giao dịch bông vải. Thất bại lần này đã dạy cho Jesse một bài học quan trọng. Phong cách giao dịch của anh bắt đầu trở nên thận trọng hơn, nhưng việc quá lo lắng đã khiến anh ngần ngại, không dám tiến xa.
“Tôi lẽ ra có thể kiếm được 20.000 đô la, nhưng tôi chỉ kiếm được 2.000,” Jesse vừa nói, vừa tận hưởng cuộc sống của một quý ông độc thân giàu có đầy cám dỗ trong thành phố.
Khi 28 tuổi, tài sản của Jesse đã lên tới 100.000 đô la, nhưng anh bắt đầu mất đi sự tự tin. Chủ nghĩa bảo thủ của anh, cộng với chuỗi thất bại không liên tiếp trên thị trường chứng khoán, khiến anh nghi ngờ khả năng giao dịch dài hạn của mình. Vì vậy, anh quyết định tự thưởng cho mình một kỳ nghỉ tại bãi biển Palm Beach – một quyết định trở thành bước ngoặt lớn trong cuộc đời anh.
Trong thời gian nghỉ dưỡng tại khách sạn sang trọng, Jesse vừa đánh bạc vừa giao lưu với chủ bãi biển. Anh trải qua một “cú sốc tâm lý” chưa từng có, và ngay lập tức quyết định bán khống cổ phiếu của Union Pacific.
Khi vừa quay lại thành phố, Jesse nhận được tin về trận động đất ở San Francisco – cổ phiếu của Union Pacific lập tức sụt giảm. Lúc này, Jesse đã có trong tay 250.000 đô la. Bạn bè anh đều nghĩ rằng anh điên, hoặc cho rằng anh nắm được tin tức nội bộ nào đó.
Không lâu sau, Jesse quyết định mua cổ phiếu của Union Pacific và đang tìm kiếm thời điểm thích hợp để hành động. Tuy nhiên, một người bạn cũ của anh, Edward Hutton, đã cảnh báo anh không nên hành động vội vàng. Jesse nghe theo lời khuyên đó, nhưng sau đó lại hối hận, vì Hutton hoàn toàn sai lầm. Jesse tự trách bản thân rất nhiều vì điều này.
Năm 1907, Jesse từng kiếm được 1 triệu đô la chỉ trong một ngày. Nhưng khi thấy thị trường rơi vào khủng hoảng, anh quyết định làm điều đúng đắn và khôn ngoan. Anh bắt đầu mua vào càng nhiều càng tốt và khuyến khích những người khác trên Phố Wall cùng làm theo. Thị trường dần phục hồi.
Jesse được ca ngợi như một người hùng. Nhiều người đồng hành cùng anh đã phát tài nhờ làm theo sự dẫn dắt của anh.
Chỉ trong vòng một năm, Jesse đã chuyển từ con số 0 lên 3 triệu đô la, gia nhập một tầng lớp giàu có mới. Để mô phỏng phong cách của J.P. Morgan, anh chi 200.000 đô la để mua một chiếc du thuyền và mua một biệt thự ở khu Upper West Side của Manhattan. Từ đó, anh chỉ lui tới các câu lạc bộ cao cấp nhất ở New York và có vô số tình nhân.
Tuy nhiên, dần dần Jesse bị áp lực bởi chi phí cao ngất ngưởng, khiến anh rơi vào tình trạng thâm hụt tài chính. Vì vậy, anh lại một lần nữa quay trở lại thị trường chứng khoán.
5 Triệu Đô La và Danh Tiếng Lẫy Lừng
Năm 1908, vì cả tin vào một "người bạn," Jesse đã mất sạch 5 triệu đô la tài sản của mình tại thị trường giao dịch hàng hóa ở Chicago. Anh rơi vào tình cảnh tuyệt vọng, không còn lối thoát.
Đến năm 1915, Jesse chính thức phá sản. Những cổ phiếu mà anh từng mua để cứu thị trường vào năm 1907 đã giúp anh có chút thời gian cầm cự cho đến khi thị trường xuống dốc kéo dài kết thúc. Chỉ một năm sau, trong đợt thị trường liên tục đi lên, anh đã kiếm lại toàn bộ số tiền 5 triệu đô la đã mất.
Sau một cuộc ly hôn đình đám và kéo dài, Jesse, lúc này 40 tuổi, cuối cùng cũng thoát khỏi cuộc hôn nhân với Nettie và kết hôn với Dorothy, một nữ diễn viên của đoàn kịch Ziegfeld Follies, khi cô mới 22 tuổi. Năm 1919, họ có đứa con đầu lòng, Jesse Livermore Jr. Đến năm 1922, con trai thứ hai, Paul, chào đời. Gia đình họ giàu có, có địa vị, thường xuyên giao du với giới thượng lưu. Đó là khoảng thời gian hạnh phúc nhất trong đời sống gia đình của Jesse.
Danh tiếng lẫy lừng của Livermore khiến ông thường xuyên xuất hiện trên các trang nhất của báo chí. Mọi người đều trông chờ các khuyến nghị giao dịch của ông trên báo để mua bán cổ phiếu. Jesse đã mở một văn phòng giao dịch chính thức và kiếm được 15 triệu đô la. Hai năm sau, ông chuyển đến một văn phòng lớn hơn với đội ngũ 60 nhân viên dưới quyền.
Để viết cuốn Hồi ức của một thiên tài chứng khoán, Edwin Lefevre đã liên lạc và phỏng vấn Jesse Livermore. Sau khi nhận được sự cho phép, cuốn sách được xuất bản vào năm 1923. Trong thời gian phát hành, không ai nhận ra nhân vật chính trong sách, người mang tên giả Livingston, chính là Jesse Livermore. Tuy nhiên, cuốn sách bán rất chạy và đã được tái bản nhiều lần.
Cùng lúc đó, danh tiếng của Jesse tiếp tục lan rộng trên Phố Wall. Năm 1925, ông thực hiện một giao dịch lúa mì và ngô trị giá 10 triệu đô la tại thị trường Chicago. Đây được xem như một lời tuyên chiến với Arthur Cutten, một nhà giao dịch nổi tiếng chuyên thao túng thị trường trong thời kỳ thị trường bò.
Năm 1927, hai tên cướp xông vào nhà của Jesse, chĩa súng vào ông và vợ ông, Dorothy. Thật bất ngờ, Dorothy giữ được sự bình tĩnh và chỉ cầu xin bọn cướp để lại một số món trang sức quý giá của họ. Khi bọn cướp rời đi, cô thậm chí còn thuyết phục chúng không đánh thức các con của mình.
100 triệu đô từ việc bán khống Phố Wall
Năm 1929, Livermore nhạy bén nhận ra những biến động nhỏ trên thị trường. Ông quyết định rời văn phòng, để lại việc giao dịch cho ngày 29 tháng 10. Tin tức về "Thứ Ba Đen" lan truyền khắp nơi, thị trường sụp đổ, và vô số nhà giao dịch phá sản chỉ sau một đêm. Nỗi hoảng loạn bao trùm Dorothy và mẹ cô, và khi Jesse trở về nhà, họ đã khóc lóc với ông rằng mọi thứ đã kết thúc. Nhưng họ không hề nhận ra rằng Jesse đã kiếm được 100 triệu đô la nhờ bán khống Phố Wall.
Jesse nắm bắt được thông tin Ngân hàng Anh chuẩn bị tăng lãi suất, từ đó dự đoán chính xác việc cổ phiếu sẽ bị bán tháo và giá cổ phiếu chắc chắn giảm. Đồng thời, với sự nhạy bén, ông đã phân tích các cảnh báo về cuộc Đại Suy thoái qua nhiều bài báo, và nhanh chóng bắt đầu bán khống cổ phiếu không ngừng. Nhờ dự đoán chính xác và hành động trước người khác, Jesse kiếm được 100 triệu đô, thu lợi lớn từ nhiều thương vụ.
Tuy nhiên, hạnh phúc gia đình của Livermore dường như đã đến hồi kết. Dorothy ngày càng chìm sâu vào rượu chè, trong khi những tin đồn tình ái của Jesse cùng hàng loạt người tình khiến cô cảm thấy nhục nhã. Dorothy yêu cầu ly hôn ngay lập tức. Cô giành quyền nuôi hai đứa con và căn biệt thự trị giá 10 triệu đô. Ngay trong ngày ly hôn, Dorothy tái hôn với một quan chức trẻ.
Ở tuổi 56, Jesse, không còn trẻ trung hay giàu có, quyết định dùng số tiền còn lại để tận hưởng kỳ nghỉ. Trong khoảng thời gian này, ông gặp người vợ thứ ba của mình, nữ ca sĩ người Mỹ Harriet Metz.
Livermore dự định tận dụng kỳ nghỉ để hồi phục tinh thần và tìm cách làm lại từ đầu, quay trở lại New York. Tuy nhiên, tâm lý của ông đã hoàn toàn suy sụp.
Trong khi đó, người vợ cũ Dorothy vẫn mong muốn tiếp tục cuộc sống xa hoa tại bãi biển Palm như trước đây, nhưng thực tế bà đã lâm vào cảnh nợ nần chồng chất. Cuối cùng, Dorothy quyết định bán đi thành quả cả đời của Jesse — căn biệt thự mà ông tự hào nhất, nơi lưu giữ biết bao kỷ niệm hạnh phúc của gia đình. Ngôi nhà đó bị bán đi trong chớp mắt, đẩy Jesse vào trạng thái tuyệt vọng sâu sắc.
Không những vậy, những món trang sức và nhẫn cưới mà Jesse đã tặng Dorothy cũng bị bà đem bán với giá rẻ mạt, điều này càng khiến ông thêm xấu hổ. Căn biệt thự mà Jesse đã đầu tư 35 triệu đô để mua và sửa sang, cuối cùng bị Dorothy bán đi chỉ với giá 220.000 đô.
Phá sản lần thứ ba và một kết thúc bi thương
Một năm sau, Livermore buộc phải tuyên bố phá sản lần thứ ba. Lần này, ông cảm thấy mình không còn khả năng hồi phục. Dù từng có bạn bè giúp đỡ và cũng từng vượt qua phá sản, nhưng ở tuổi 60, thất bại lần này dường như là dấu chấm hết. Sự ra đời của Ủy ban Chứng khoán và Giao dịch Mỹ (SEC) cùng với việc nhiệt huyết "hồi sinh từ tro tàn" không còn như trước đã đẩy Livermore vào vực thẳm tuyệt vọng, khép lại mọi hy vọng trở lại.
Con trai Jesse Livermore Jr., giống mẹ mình, bị nghiện rượu và gặp hàng loạt rắc rối. Vào đêm Lễ Tạ ơn, khi cả gia đình ăn tối, vấn đề nghiện rượu của Jesse Jr. lại tái phát. Dorothy, nhìn thẳng vào con trai và lạnh lùng nói: “Mẹ thà nhìn thấy con chết còn hơn nhìn thấy con uống rượu như vậy.” Jesse Jr. nhếch mép cười khinh bỉ, ném một khẩu súng về phía bà và nói từng chữ: “Mẹ không dám nổ súng đâu.” Trong cơn say và tức giận, Dorothy mất bình tĩnh và bóp cò. Mặc dù Jesse Jr. sống sót sau vụ nổ súng, Dorothy thoát khỏi các cáo buộc hình sự, nhưng sự việc này đã giáng thêm một cú đòn đau đớn vào tâm lý vốn đã kiệt quệ của Jesse.
Những biến cố gia đình liên tiếp cùng với sự xuất hiện của Ủy ban Chứng khoán và Giao dịch Mỹ khiến Jesse nhận ra rằng thời kỳ hoàng kim của ông đã qua. Ông không còn khả năng thống trị thị trường chứng khoán như trước. Năm 1940, Livermore xuất bản cuốn sách "How to Trade in Stocks" (Cách giao dịch trên thị trường chứng khoán), nhưng rõ ràng nó không tạo được tiếng vang như cuốn hồi ký nổi tiếng Reminiscences of a Stock Operator trước đó.
Không ai có thể mãi mãi đứng trên đỉnh cao của trò chơi trí tuệ trong giao dịch chứng khoán. Năm 1940, cảm thấy lạc lối và tuyệt vọng, Livermore tự sát bằng súng trong một khách sạn ở New York, để lại rất ít tài sản. Bi kịch nối tiếp, con trai ông cũng tự kết liễu cuộc đời mình vào năm 1975 theo cách tương tự.
Nguyên nhân dẫn đến việc Livermore tự sát không chỉ đơn thuần là do phá sản, mà còn liên quan nhiều hơn đến sự thất bại trong hôn nhân và cuộc sống gia đình, dẫn đến trầm cảm. Một nhà đầu tư từng ủy thác cho một người bạn học ở Mỹ tìm hiểu các tài liệu liên quan, để chứng minh cho điều này.
Nếu bạn đã nghiên cứu về ông, bạn sẽ biết rằng Livermore đã từng trải qua bốn lần phá sản, vì vậy, phá sản không phải là cú sốc quá lớn đối với ông. Sau lần phá sản cuối cùng, cuộc sống của ông vẫn tương đối ổn định. Từ các tin tức và hình ảnh thời đó, có thể thấy rằng sau khi phá sản vào năm 1934, việc đầu tiên ông làm là cùng vợ đi du lịch châu Âu trong 20 tháng. Trên boong tàu, ông đã nói với phóng viên: “Tôi hy vọng sẽ giải quyết một số vấn đề trong tâm trí của mình.” Ông vẫn di chuyển bằng xe hơi sang trọng, mặc những bộ vest chỉnh tề để tham gia các sự kiện xã hội và thường xuyên đến các câu lạc bộ đêm.
Mặc dù Livermore đã trải qua lần phá sản thứ tư trong những năm cuối đời, nhưng thực tế cuộc sống của ông không hề nghèo khó. Ông đã chuẩn bị một khoản tiền lớn cho bản thân và gia đình, đủ để duy trì một cuộc sống xa hoa. Bằng chứng rõ ràng nhất cho điều này đến từ Wikipedia, nơi cho biết ông còn sở hữu quỹ tài sản trị giá 5 triệu đô la vào thời điểm qua đời, tương đương với khoảng 100 triệu đô la ngày nay. Điều này cho thấy ông đã học được những bài học từ các lần phá sản trước và kịp thời lập quỹ tín thác cho bản thân và gia đình, đảm bảo cuộc sống không thiếu thốn trong những năm cuối đời.
Mặc dù cuộc đời huyền thoại của Jesse Livermore đã khép lại, nhưng trí tuệ của ông vẫn được truyền lại, ảnh hưởng đến nhiều thế hệ nhà giao dịch. Những sai lầm mà ông đã mắc phải cũng được các nhà giao dịch ngày nay coi là bài học kinh nghiệm quý giá.
Những bài học từ cuộc đời huyền thoại của Jesse Livermore
Cuộc đời huyền thoại và rực rỡ của Jesse Livermore đã khép lại, nhưng câu chuyện của ông vẫn được truyền tụng rộng rãi trên Phố Wall và trở thành nguồn cảm hứng cho nhiều người, giống như cách ông say mê đọc các tin tức tài chính khi còn bé.
Yếu tố cơ bản: Jesse không bao giờ tin tưởng hoàn toàn vào tin đồn, mà thay vào đó, ông tin vào sự chuẩn bị và nghiên cứu kỹ lưỡng về các yếu tố cơ bản. Ông thường tự mình thực hiện nghiên cứu thị trường. Ông chỉ giao dịch với những cổ phiếu thuộc các ngành mạnh mẽ có triển vọng phát triển, trong khi bán đi những cổ phiếu của các ngành kém. Là một người rất tự kỷ luật, ông có thói quen sinh hoạt điều độ và chế độ ăn uống lành mạnh, từ đó đưa ra những quyết định chính xác. Ông nhấn mạnh rằng khả năng sinh lời của công ty là yếu tố quyết định đến sự biến động của giá cổ phiếu.
Yếu tố xu hướng: Khác với những nhà giao dịch thường xuyên thực hiện nhiều giao dịch trong thị trường, Jesse rất kiên nhẫn. Chỉ cần ông xác định xu hướng là đúng, ông sẽ sẵn sàng chờ đợi cho đến khi thời điểm tối ưu xuất hiện. Những nhà giao dịch thành công thường tiến hành theo hướng của thị trường, giảm thiểu trở ngại đến mức tối thiểu. Trước khi thực hiện các giao dịch lớn, Jesse thường sử dụng một phần nhỏ vốn để kiểm tra thị trường; khi đã xác nhận chính xác, ông sẽ mạnh dạn theo đuổi cơ hội.
Yếu tố rủi ro: Sự dũng cảm khi kiếm được 100 triệu đô la từ việc bán khống Phố Wall đã khiến nhiều người nghĩ rằng Jesse Livermore là một nhà đầu tư ưa thích rủi ro. Tuy nhiên, Neil từ Trung tâm Nghiên cứu FRM cho biết điều này chỉ đúng một nửa. Livermore đôi khi lại rất thận trọng khi đối mặt với rủi ro. Ông có một câu nói nổi tiếng: "Khi tôi thấy một dấu hiệu nguy hiểm, tôi không tranh cãi, tôi lánh đi. Sau vài ngày, nếu mọi thứ trông ổn, tôi sẽ trở lại." Neil cũng bổ sung rằng, nếu hiệu suất của thị trường đi ngược lại với phán đoán của ông, với sự cân nhắc về rủi ro của vốn, Livermore sẽ ngay lập tức dừng lại, không bao giờ để xảy ra thua lỗ trên 10%.
Yếu tố tâm lý: Một nhà giao dịch giỏi không chỉ dựa vào phân tích kỹ thuật và các tin tức nội bộ, mà họ còn nghiên cứu rất sâu về những ham muốn tiềm ẩn trong thị trường chứng khoán — đó chính là bản chất con người. Jesse đã nắm bắt được điều này, nghiên cứu tâm lý giao dịch và theo học các khóa học về tâm lý để mong hiểu rõ hơn về thị trường chứng khoán. Mặc dù Livermore tin rằng đi theo số đông là an toàn hơn, nhưng ông vẫn có suy nghĩ muốn tách ra khỏi đám đông và đi theo hướng ngược lại. Warren Buffett cũng đã nói điều tương tự: "Sợ hãi khi người khác tham lam, và tham lam khi người khác sợ hãi."
Không có tin tức nào mới trên Phố Wall; mọi sự kiện xảy ra hôm nay đều đã từng xảy ra trong quá khứ và sẽ lại xảy ra trong tương lai. Phố Wall không bao giờ thay đổi; những nhà đầu tư sẽ thay đổi, cổ phiếu sẽ thay đổi, túi tiền sẽ thay đổi, nhưng bản chất của Phố Wall sẽ không thay đổi, bởi vì bản chất con người sẽ không bao giờ thay đổi.
